Sana Beauty
Povezane vesti
Jedan segment kulturnog nasleđa koji je na sve posetioce Knjaževca ostavio jak utisak su sigurno dvopređne čarape Timoka.
Naime, u Zavičajnom muzeju u Knjaževcu čuva se jedinstvena zbirka dvopređnih čarapa iz perioda s kraja 18. do sredine 20. veka.
Osnovnu građu zbirke čine predmeti koje su prikupili profesori Vidosava i Svetozar Popović, a koja je kasnije dopunjena fondom Zavičajnog muzeja i danas broji 420 pari čarapa.
Zbirku čine jedinstvenom ne samo predmeti već i prateća građa, odnosno ručno crtane table sa čarapama, i izdvojenim ornamentima u koloru i crno-beloj tehnici, kao i rukopisna građa i karta istraživanja dvopređnih ornamen i čarapa u blasti Timoka.
Dvopređne čarape su rađene od domaće vune, gustim preplitanjem dveju pređa, te su zbog toga i dobile taj naziv.
Osnovni delovi čarape su stopalo i gornjište. Čarape se pletu od vrha stopla prema peti. Kada se isplete stopalo ili naglavak onda se pletivo nastavlja u gornjište. Stopalo i gornjište prostrano i ornamentno čine jedinstvenu celinu. Glavno mesto na gornjištima (prema kome se čarape dele na muške i ženske) jeste mesto za srednju šaru. U većini slučajeva na ženskim čarapama oblik motiva je složen, većih dimenzija, ispleten u više boja, a na muškim čarapama preovlađuju šare jednostavnijih oblika, manjih dimenzija i samo u jednoj boji (npr. crvena šara na crnoj osnovi).
Poznato je da je dvopređno pletivo rasprostranjeno na širokom evro-azijskom tlu, ali u poređenju sa ostalim područjima u našoj zemlji, posebno u knjaževačkom kraju, sačuvan je najveći broj raznovrsnih i bogatih ornamentnih motiva na dvopređnim čarapama.
U knjaževačkom kraju dvopređni ornamenti dostigli su vrhunac estetskog razvoja. Retko se mogu naći dva para čarapa na kojima su ornamenti i kompozicija šara isti. Dvopređno pletivo su u Srednju Evropu i na Balkan doneli Sloveni za vreme Velike seobe naroda.
Ovaj značajni etnografski i umetnički materijal je 1965. godine proglašen kulturnim dobrom Srbije a decembra 2018. god upisano je na Nacionalnu listu elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa. One su kao deo narodne nošnje prisutne na raznim kulturnim i turističkim manifestacijama na kojima se prezentuje nematerijalno kulturno nasleđe. I pored toga, tehnika pletenja je skoro izobičajenaje jer je stanovništvo u preostalim naseljenim selima starije i sve je manje mlađih žena koje bi preuzele i nastavile da prenose ovaj vid domaće radinosti.
Od 2017. godine Letnja škola starih zanata proširena je i na domaću tekstilnu radinost, na dvopređno pletivo i tkanje kako bi se inače izobičajena i gotovo potpuno zaboravljena tehnika pletenja dvopređnih čarapa očuvala i kako bi se sačuvali specifični ornamenti koji se javljaju na dvopređnim čarapama.
U saradnji sa udruženjima koja se bave negovanjem i očuvanjem starih zanata, trudimo se da znanje i veštine prenesemo na mlađe generacije.
foto i tekst Zavičajni muzej Knjaževac
